گزارش همایش بررسی مسائل کاربردی مالکیت فکری(معنوی)
روز پنج شنبه مورخ ۳۰ بهمن ماه ۱۳۹۳، همایش مسایل کاربردی حقوق مالکیت فکری(معنوی) با تلاش کمیسیون های حقوق بشر و کارآموزی کانون وکلای دادگستری اصفهان و با همکاری انجمن علمی حقوق مالکیت فکری ایران و با حضور وکلای دادگستری و کارآموزان وکالت در محل سالن همایش های کانون وکلای اصفهان برگزار گردید.
پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید، نائب رئیس کانون وکلای اصفهان - آقای حسین ادیب – ضمن خیرمقدم به مدعوین محترم و قدردانی از کمیسیون های حقوق بشرو کارآموزی عنوان نمود که بحث های حقوقی نوین به خصوص مالکیت فکری با جامعه ما و به خصوص جامعه وکالت بیگانه است و تعمیق در این مسائل نو در بالا بردن دانش حقوقی موثر می باشد ایشان همچنین اظهار امیدواری نمود که تشکیل این جلسات تأثیر به سزایی در جامعه حقوقی و سپس در کل جامعه داشته باشد.
اهم مباحث مطروحه به منظور دسترسی علاقمندان ارائه می شود:
سخنران اول: آقای دکتر علیرضا آرش پور( دکتری حقوق بین الملل دانشگاه تهران و عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان، وکیل پایه یک دادگستری و نائب رئیس کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری اصفهان) :
بحث از مالکیت معنوی و ابعاد مختلف آن، مساله ای است که همواره در کانون توجهات مباحث حقوقی قرار داشته است. از آن جایی که مطابق ماده ۲۷ اعلامیه جهانی حقوق بشر، برخورداری از منافع مادی و معنوی ناشی از هرگونه محصول فعالیت علمی، ادبی یا هنری را در کنار حقوق بشر نظیر حق حیات، حق آزادی بیان و اندیشه به رسمیت می شناسد، لذا جایگاه پر اهمیت مالکیت فکری(معنوی) روشن تر می گردد. ایشان در ادامه خاطر نشان ساخت که همواره در حیطه مالکیت فکری هم از نظر تئوری و هم در عمل فقدان اطلاعات کافی و مناسب احساس می شود.
سخنران دوم: خانم دکتر لیلا رئیسی( دکتری حقوق بین الملل عمومی دانشگاه تهران، مدیر گروه حقوق بین الملل عمومی دانشگاه آزاد واحد اصفهان در مقطع دکتری، وکیل پایه یک دادگستری و رئیس کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای دادگستری اصفهان):
تاکنون اسناد بی شماری در حمایت از حقوق مالکیت معنوی تهیه و تصویب شده اند که در تمام این کنوانسیون ها کشورها به رعایت رفتار ملی و رعایت حداقل استانداردها ملزم شده اند. نکته مهم در مورد حقوق مالکیت معنوی باقی ماندن آن در حیطه صلاحیت نظامهای ملی و داخلی است که این امر منجر به عقب ماندن نظام مالکیت فکری می گردد. سازمان وایپو (WIPO)– سازمان جهانی مالکیت فکری- نخستین گام بلند در حیطه مالکیت فکری می باشد که منجر به مدیریت کنوانسیون های بین المللی، قاعده سازی در حوزه مالکیت فکری و تشکیل مرکز تخصصی داوری و میانجی گری وایپو شد. اتفاق مهم دیگر در این حوزه معاهده تریپس و تشکیل سازمان تجارت جهانی (WTO) می باشد. این امر منجر به نتایج زیر گردید:
۱- تبدیل مالکیت فکری از یک موضوع خصوصی بین افراد به یک موضوع تجاری
۲- بین المللی کردن حوزه مالکیت فکری
۳- ایجاد نهاد تخصصی حل و فصل اختلافات سازمان تجارت جهانی
بنابراین امروزه با یک نظام بین المللی مالکیت فکری روبه رو بوده و ملزم به رعایت استانداردهای این نظام، ایجاد قوانین جدید و اصلاح نهاد های حل و فصل اختلافات می باشیم.
ایشان در پایان ضمن تبریک فرارسیدن هفته بزرگداشت وکیل و استقلال کانون وکلا اظهار امیدواری کرد که نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی دلسوزانه در مورد لایحه وکالت تصمیم گرفته و به استانداردهای جهانی در زمینه وکالت که مهم ترین آن استقلال کانون های وکالت و وکلای داگستری می باشد توجه لازم را مبذول دارند.
سخنران سوم:دکتر محمود صادقی( دکتری حقوق خصوصی دانشگاه تربیت مدرس، وکیل پایه یک دادگستری و عضو کمیسیون امور بین الملل کانون وکلای دادگستری مرکز، نائب رئیس انجمن حقوق مالکیت فکری ایران)
مالکیت فکری مفهوم و نهاد حقوقی است که پیشینه تاریخی آن به اواسط قرن ۱۵ باز می گردد ولی از قرن ۱۷ به بعد لباس قانون به تن نموده لذا نهادی نوپا و جدید می باشد.
مفهوم مالکیت فکری:
- حقوق قانونی است که از فعالیت های فکری که افراد در زمینه های صنعتی، علمی، ادبی، حقوقی و هنری ناشی می شود.
- محصول فکر که به مالکیت فرد یا یک سازمان در می آید و او می تواند آن را به رایگان در اختیار دیگران قرار دهد یا به طریق خاصی استفاده از آن را کنترل کند.
- حقوق مالکیت فکری (IPRS) نسبت به شی آفریده شده اعمال نمی شود بلکه به آفرینش فکری فی نفسه تعلق می گیرد.
- مالک (IP) مانند سایر مالکان حق دارد :
الف) چنانکه می خواهد از آن دارایی استفاده کند به شرط آن که استفاده بر خلاف قانون نباشد.
ب) مانع استفاده دیگران از آن شود.
اقسام مالکیت فکری:
۱- مالکیت ادبی و هنری: کپی رایت(حق مولف) مربوط به آثار ادبی ، هنری و و علمی مانند کتاب، موسیقی، شعر، نقاشی، فیلم و ...
حقوق مرتبط : حقوق اجرا کنندگان آثار هنری، تولیدکنندگان نوارهای صوتی، سازمان های پخش رادیو تلویزیونی
۲- مالکیت صنعتی و تجارتی:
الف) اختراع: فرآورده یا فرایندی که یک مشکل فنی را حل می کند مثل رایانه، روش تولید الکتریسیته و ...
ب)علایم تجاری: علامتی که کالا یا خدمات یک شرکت را از دییگران متمایز می سازند مثل علامت SONY
ج) طرح صنعتی: شکل ظاهری اشیاء مثل یک بطری نوشابه، طرح یک اتومبیل
د) نشانه های مبدأ جغرافیایی: مانند دارجیلینگ، پنیر لیقوان، زعفران قائنات، گلاب قمصر:(که فقط کسانی که در آن حوزه جغرافیایی به تولید می پردازند می توانند از این نام ها استفاده کنند).
ه) مدارهای یکپارچه
و)اسرار تجاری
ز)گونه های جدید گیاهی
نکته: در یک شیء واحد ممکن است اقسام مختلف مالکیت فکری وجود داشته باشد.
چارچوب قانونی و ضمانت اجرای حقوق مالکیت صنعتی:
الف) قوانین منسوخ:
۱- قانون علائم صنعتی مصوب ۱۳۰۴
۲- قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۱۰( فصل سوم مقررات مشترک مواد ۴۶-۴۹)
۳- آیین نامه اجرایی قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۳۷
۴- قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۱۰ ( مواد ۲۴۴، ۲۴۹ و ۲۴۹ مکرر)
۵- قانون امور گمرکی مصوب ۱۳۵۰ (بند ۱۲ ماده ۴۰)
۶- قانون مجازات اسلامی(تعزیرات) ۱۳۶۲ (مواد ۱۲۰-۱۲۵)
ب) قوانین جاری:
۱- قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶
۲- آیین نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۷
۳- قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲ (ماده ۲۴)
۴- قانون نشانه های مبدأ جغرافیایی کالا مصوب ۱۳۸۳ (ماده ۴)
۵- قانون امور گمرکی مصوب ۱۳۹۰( بند ر ماده ۱۲۲)
ج) معاهدات بین المللی:
کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس مصوب ۲۴/۹/۱۳۳۸
کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس مصوب ۱۷/۸/۱۳۷۷
موافقتنامه مادرید به منظور جلوگیری از نصب نشانه های منبع غیرواقعی مبدأ مصوب ۲۵/۱۱/۸۲
تعریف نقض حق :
ماده ۶۰قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ به تعریف نقض حق پرداخته است : نقض حقوق مندرج در اين قانون، عبارت است از معناي انجام هرگونه فعاليتي در ايران كه توسط اشخاصي غير از مالك حقوق تحت حمايت اين قانون و بدون موافقت او انجام مي‌گيرد.
علاوه بر مالك حقوق تحت حمايت اين قانون، هرگاه ثابت شود دارنده اجازه استفاده، از مالك درخواست كرده است تا براي خواسته معيني به دادگاه دادخواست بدهد و مالك امتناع كرده يا نتوانسته آن را انجام دهد، دادگاه مي‌تواند علاوه بر صدور دستور جلوگيري از نقض حقوق يا نقض قريب‌الوقوع حقوق، به جبران خسارت مربوط نيز حكم صادر كند و يا تصميم ديگري جهت احقاق حق اتخاذ نمايد.
نکته: در این تعریف به استثنائات توجه نشده است.
حقوق ناشی از ثبت اختراع:
ماده ۱۵ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶: حقوق ناشي از گواهينامه اختراع به ترتيب زير است:
الف ـ بهره‌برداري از اختراع ثبت شده در ايران توسط اشخاصي غير از مالك اختراع، مشروط به موافقت مالك آن است. بهره‌برداري از اختراع ثبت شده به شرح آتي خواهد بود:
۱- درصورتي كه اختراع درخصوص فرآورده باشد
اول ـ ساخت، صادرات و واردات، عرضه براي فروش، فروش و استفاده از فرآورده
دوم ـ ذخيره به قصد عرضه براي فروش، فروش يا استفاده از فرآورده.
۲- درصورتي كه موضوع ثبت اختراع فرآيند باشد
اول ـ استفاده از فرآيند.
دوم ـ انجام هر يك از موارد مندرج در جزء (۱) بند (الف) اين ماده درخصوص كالاهايي كه مستقيماً از طريق اين فرآيند به دست مي‌آيد.
ب ـ مالك مي‌تواند با رعايت بند (ج) اين ماده و ماده (۱۷) عليه هر شخص كه بدون اجازه او بهره‌برداريهاي مندرج در بند (الف) را انجام دهد و به حق مخترع تعدي كند و يا عملي انجام دهد كه ممكن است منجر به تعدي به حق مخترع شود، به دادگاه شكايت كند.
ج ـ حقوق ناشي از گواهينامه اختراع شامل موارد زير نمي‌شود:
۱- بهره‌برداري از كالاهايي كه توسط مالك اختراع يا با توافق او در بازار ايران عرضه‌مي‌شود
۲- استفاده از وسايل موضوع اختراع در هواپيماها، وسائط نقليه زميني يا كشتي‌هاي ساير كشورها كه به طور موقت يا تصادفاً وارد حريم هوايي، مرزهاي زميني يا آبهاي كشور مي‌شود
۳- بهره‌برداريهايي كه فقط با اهداف آزمايشي درباره اختراع ثبت شده انجام مي‌شود.
۴- بهره‌برداري توسط هر شخصي كه با حُسن نيت قبل از تقاضاي ثبت اختراع يا درمواقعي كه حق تقدم تقاضا شده است، قبل از تاريخ تقاضاي حق تقدم همان اختراع، از اختراع استفاده مي‌كرده يا اقدامات جدي و مؤثري جهت آماده شدن براي استفاده از آن در ايران به عمل مي‌آورده است.
د ـ حقوق استفاده كننده قبلي كه در جزء(۴) بند (ج) اين ماده قيد شده است، تنها به همراه شركت يا كسب و كار يا به همراه بخشي كه در آن از اختراع استفاده مي‌شده يا مقدمات استفاده از آن فراهم گرديده، قابل انتقال يا واگذاري است.
حقوق ناشی از ثبت علائم تجاری :.
۱- ماده ۳۱ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶: حق استفاده انحصاري از يك علامت به كسي اختصاص دارد كه آن علامت را طبق مقررات اين قانون به ثبت رسانده باشد.
۲- ماده ۴۰ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶: حقوق ناشي از ثبت علامت، مدت اعتبار و تمديد آن به شرح زير است:
الف ـ استفاده از هر علامت كه در ايران ثبت شده باشد، توسط هر شخص غيراز مالك علامت، مشروط به موافقت مالك آن مي‌باشد.
ب ـ مالك علامت ثبت شده مي‌تواند عليه هر شخصي كه بدون موافقت وي از علامت استفاده كند و يا شخصي كه مرتكب عملي شود كه عادتاً منتهي به تجاوز به حقوق ناشي از ثبت علامت گردد، در دادگاه اقامه دعوي نمايد. اين حقوق شامل موارد استفاده از علامتي مي‌شود كه شبيه علامت ثبت شده است و استفاده از آن براي كالا ياخدمات مشابه، موجب گمراهي عموم مي‌گردد.
ج ـ حقوق ناشي از ثبت علامت، اقدامات مربوط به كالاها و خدماتي را كه توسط مالك علامت يا با موافقت او به كشور وارد و در بازار ايران عرضه مي‌گردد، شامل نمي‌شود.
د ـ مدت اعتبار ثبت علامت ده سال از تاريخ تسليم اظهارنامه ثبت آن مي‌باشد. اين مدت با درخواست مالك آن براي دوره‌هاي متوالي ده ساله با پرداخت هزينه مقرر، قابل تمديد است. يك مهلت ارفاقي شش ماهه كه از پايان دوره شروع مي‌شود، براي پرداخت هزينه تمديد، با پرداخت جريمه تأخير، درنظر گرفته مي‌شود.
حقوق ناشی از طرح صنعتی:
۱- ماده ۲۸ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶:حقوق ناشي از ثبت طرح صنعتي، مدت اعتبار و تمديد آن به شرح زير است:
الف ـ بهره‌برداري از هر طرح صنعتي كه در ايران ثبت شده باشد، توسط اشخاص، مشروط به موافقت مالك آن است.
ب ـ بهره‌برداري از يك طرح صنعتي ثبت شده عبارت است از: ساخت، فروش و وارد كردن اقلام حاوي آن طرح صنعتي.
ج ـ مالك طرح صنعتي ثبت شده، مي‌تواند عليه شخصي كه بدون موافقت او افعال مذكور در بند (ب) اين ماده را انجام دهد يا مرتكب عملي شود كه عادتاً موجبات تجاوز آينده را فراهم آورد، در دادگاه اقامه دعوي نمايد.
د ـ مدت اعتبار طرح صنعتي پنج سال از تاريخ تسليم اظهارنامه ثبت آن خواهد بود. اين مدت را مي‌توان براي دو دوره پنجساله متوالي ديگر پس از پرداخت هزينه مربوط تمديد نمود. پس از انقضاء هر دوره كه از پايان دوره شروع مي‌شود، يك مهلت شش ماهه براي پرداخت هزينه تمديد گرديده و همچنين جريمه تأخير در نظر گرفته خواهد شد.
صلاحیت قضایی در دعاوی راجع به اختراع, طرح صنعتی و علائم تجاری:
۱- ماده ۵۹ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ : رسيدگي به اختلافات ناشي از اجراء اين قانون و آئين‌نامه اجرائي آن در صلاحيت شعبه يا شعب خاصي از دادگاههاي عمومي تهران مي‌باشد كه حداكثر تا شش‌ماه بعد از تاريخ تصويب اين قانون توسط رئيس قوه قضائيه تعيين مي‌گردد.
تصميمات اداره مالكيت صنعتي توسط اشخاص ذي‌نفع قابل اعتراض است و دادخواست مربوط بايد ظرف دو ماه از تاريخ ابلاغ تصميم به ذي‌نفع و يا اطلاع او از آن، به دادگاه صالح تقديم گردد. تجديدنظرخواهي از آراء و نحوه رسيدگي، تابع مقررات آئين دادرسي دادگاههاي عمومي و انقلاب در امور مدني است.
۲- ماده ۱۷۹ آیین نامه قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶: با توجه به ماده ۵۹ قانون، رسيدگي به دعاوي حقوقي و كيفري مرتبط با قانون و اين آيين نامه در صلاحيت شعبه يا شعب خاصي از دادگاه هاي عمومي تهران است كه توسط رئيس قوه قضاييه تعيين و در صورت امكان در اداره كل مالكيت صنعتي مستقر مي شوند. در مورد دعاوي كيفري، چنانچه جرم از خارج از تهران واقع يا كشف و يا متهم در خارج از تهران دستگير شده باشد، در اين صورت تحقيقات مقدماتي در محل وقوع يا كشف جرم يا دستگيري متهم به عمل آمده و پرونده براي رسيدگي به دادگاه هاي مذكور در فوق ارجاع مي شود.
در دعاوی راجع به نشانه های جغرافیایی:
ماده ۲۴ آیین نامه اجرایی قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی: رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری مرتبط با قانون و این آیین نامه در صلاحیت دادگاه های عمومی تهران می باشد.
سخنران چهارم: دکتر ستار زرکلام: دکتری حقوق خصوصی از دانشگاه روبرت شومن استراسبورگ فرانسه، عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه شاهد و وکیل پایه یک دادگستری
حقوق مالکیت ادبی و هنری:
-۲ اصطلاح مهم حق مولف(Droit d\'auteu ) و کپی رایت( ( Copyrightدر حقوق مالکیت ادبی و هنری وجود دارد که هردو نظام های حمایت ادبی وهنری می باشند. کپی رایت در کشورهای تابع نظام حقوقی common - law و حق مولف در کشورهای civil-law رعایت می شود.
- مفهوم حقوق مرتبط یا مجاور(Neibouring rights, Related rights) : به عنوان مثال شخصی آهنگی می سازد و نوازنده ای آن را می نوازد این اجراکننده نیز مورد حمایت قرار می گیرد این مفهوم تولیدکنندگان آثار صوتی و تصویری ، اشخاص حقوقی و سازمان های پخش رادیویی، تلویزیون، ماهواره و ارتباطات اینترنتی را نیز در بر می گیرد.
- پدیدآورنده (Author) : کسی است که اثری را تولید و خلق کرده است.
- اثر: هر ایده ، تصور ذهنی و فکری است که به شکل خارجی بیان شود. این شکل خارجی می تواند نقاشی، موسیقی، گرافیک و ... باشد.
- منابع داخلی حقوق مالکیت ادبی و هنری:
۱- قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸
۲- قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲
۳- قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرمافزارهای رایانه ای مصوب ۱۳۷۹ و آیین نامه اجرایی آن
۴- مواد ۶۲-۶۳-۷۴ قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲
-منابع بین المللی حقوق مالکیت ادبی و هنری:
۱- کنوانسیون برن راجع به حق مولف ۱۸۵۰سال و لصلاحات بعدی آن
۲-برخی مواد موافقتنامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری(تریپس)سال ۱۹۹۴
۳-معاهده سازمان جهانی مالکیت فکری(وایپو) راجع به حق مولف سال ۱۹۹۶
۴-معاهده وایپو راجع به حقوق مرتبط سال ۱۹۹۶
۵-معاهده وایپو راجع به اجراهای صوتی و تصویری سال ۲۰۱۲
۶- دستورالعمل های متحد اتحادیه اروپا از سال ۱۹۹۱ راجع به حق مولف(کپی رایت)
-موضوعات و اشخاص مورد حمایت حقوق مالکیت ادبی و هنری
الف) موضوعات مورد حمایت حق مولف
۱- آثار ادبی(نوشتاری، علمی، ادبی، هنری، فنی و ...)
۲- آثار هنری(هنرهای تجسمی، هنرهای زیبا و ...)
۳- آثار موسیقایی
۴- نرم افزارها یا برنامه های رایانه ای
۵- پایگاه های داده
۶- وب سایت ها
ب) اشخاص مورد حمایت حقوق مجاور یا مرتبط
۱- هنرمندان مجری آثار و مجریان
۲-سازمانهای ضبط و تولید صدا وتصویر
۳-سازمان های پخش (رادیویی، تلویزیونی، ماهواره ای )
- شرایط حمایت از موضوعات حقوق مالکیت ادبی و هنری
۱- عدم حمایت از ایده ها
۲- عدم حمایت از ویژگی های یک اثر
۳- داشتن اصالت Originality : برای آن که یک اثر مورد حمایت قرار گیرد باید مدعی اثر آن اثر را خود خلق کرده باشد.
۴- فقدان تشریفات: برخلاف نظام مالکیت صنعتی و تجاری اصولاً از آثار بدون تشریفات حمایت می شود .( قانونگذار لازمه حمایت قضایی از نرم افزارها را داشتن تاییدیه فنی می داند).
- حقوق مادی (Economic rights) شامل حق تکثیر، حق توزیع ، حق نمایش و اجرا، حق اجاره، حق پخش ، حق واگذاری اثر و حق تعقیب می باشد.
- حقوق معنوی (حقوق اخلاقی Moral rights ) حقوقی که با شخصیت پدیدآورنده اثر در ارتباط است و شامل حق افشای اثر در هر زمان و مکان، حق نسبت به نام و عنوان پدیدآورنده( حق انتساب)، حق تمامیت اثر (حق سرپرستی اثر)، حق عدول یا اصلاح می باشد.
سخنران پنجم: آقای علی تحویلیان ( کارشناس ارشد حقوق خصوصی و کارشناس ارشد حقوق مالکیت فکری دانشگاه تورین، مشاور مالکیت فکری اتاق بازرگانی استان اصفهان)
ایشان سخنرانی خود را با چند سوال آغاز نمودند: چرا باید دامنه حمایت ایجاد شده توسط مالکیت های فکری را تقویت کرد؟ کارکرد مالکیت فکری چیست؟ کارکرد حقوق بشر در خصوص مالکیت های فکری چیست و اساساً حقوق بشر چه جایگاهی در حقوق مالکیت های فکری دارد؟ ایشان در ادامه عنوان نمود که ۳ شرط نو بودن، ابتکار و کاربرد در صنعت برای یک اختراع باید وجود داشته باشد و یک وکیل دادگستری به عنوان اولین دفاع در دعاوی خود باید به این ۳ شرط توجه داشته باشد و با نبود یکی از اینها بطلان اختراع را خواستار باشد.
این همایش با برگزاری جلسه پرسش و پاسخ خاتمه یافت.
گزارش: شهرزاد علی پور
سردبیر:مهدی مزروعی
